شاعرانی که گروه درست می‌کنند و پرچم دست می‌گیرند

مجید رفعتی(شاعر) در گفتگو با خبرنگار ایلنا، در اشاره به این نکته که شعر هم مانند هر هنر دیگری ژانرهای مختلفی دارد، بیان کرد: توجه به شعر نباید با انکار بخشی از آن صورت بگیرد و در واقع باید همه‌ی ژانرهای شعری را لحاظ و همه‌ی گرایش‌های آن را بپذیریم.

تسلط نگاه فرمالیستی بر شعر امروز

او در رابطه با مضامینی که امروزه در شعر فارسی به کار می‌رود؛ گفت: «پاوز» معتقد است که شعر عمدتاً دارای دو مضمون است و آن چیزی نیست جز عشق و مرگ. مضمون مرگ هم به معنای نبودِ عشق است. پس ما نمی‌توانیم مضمون عشق را از شعر بگیریم. از این بابت ایرادی نیست اما نکته‌ی اصلی، نوعِ نگاه به عشق است.

این شاعر افزود: شاید یکی از معضلات ما شعر امروز ما این است که شاعران، فاقد نگاه فکری و فلسفی هستند و بیشتر دارای نگاهی فرمالیستی‌اند. شاعر باید زاویه‌ی دیدش را تغییر دهد و این شرط لازم شاعر است که به آشنایی‌زدایی بپردازد و تنها با نگاه فرمالیستی به قضایا بنگرد. اگر بتوانیم از منظر دیگری به مضمون عشق پرداخته، آن را واکاوی کرده و زوایای مختلف آن را شناسایی کنیم، قطعاً اتفاقات بهتری می‌افتد.

فقدان فکری و فلسفی در شعر امروز

شاعر مجموعه‌ی «همه‌چیز عادی‌ست» با بیان اینکه فقدان شناسایی و واکاویِ مضمون عشق و تغییر نگاه به این مضمون، در شعر شاعران امروز وجود دارد، بیان کرد: این مسئله دلایل زیادی دارد که یکی از آن‌ها وجود ریشه‌های فرمالیست و تکنیک‌زدگیِ شاعران است. مسئله‌ی تکنیک‌زدگی در دهه‌ی هفتاد، جریان مسلط شعر معاصر بود که البته مزیت‌هایی هم داشت. اما ما امروزه با یک فقدان فکری و فلسفی در شعر مواجهیم.

این دانشجوی دکتری فلسفه ادامه داد: از سوی دیگر تکنیک و فرمالیست، وقتی به زبانِ بریده از جهان محدود باشد، دیگر نمی‌تواند روی زخم‌های جهان انگشت بگذارد. من نمی‌توانم ادعا کنم که تمام مجموعه‌ شعرهای تازه‌ منتشر شده را می‌خوانم اما اکثراً اشعار را می‌بینم و تا جایی که خوانده‌ام می‌توانم بگویم که نوعی سانتی‌مانتالیسم بر شعر امروز حکم‌فرماست.

رفعتی گفت: بسیاری از اشعاری که امروزه به چاپ می‌رسند، همان چیزهایی هستند که در ترانه‌های پاپ می‌شنویم! در صورتی که ما از شاعران انتظار بیشتری داریم. شاعر دست‌کم باید بتواند وضعیت ایده‌آلی را از شعر ارایه دهد.

شاعر، فیلسوف و دانشمند است

شاعر مجموعه‌ی «دوئل دو صندلی خالی» در پاسخ به این سوال که دلایل به حاشیه رفتن شعر در دنیای امروز چیست، بیان کرد: من فکر می‌کنم بخشی از آن مربوط به شرایط فرهنگی امروز جهان است و آن تفوق رسانه‌های تصویری است. امروزه دیگر شعر دارای جایگاه قدیم خود نیست.

وی افزود: همانطور که می‌بینید در جامعه‌ی امروز، سینمای ما شناخته‌ شده‌تر از ادبیات ماست. در حالی که در گذشته اینگونه نبود و ایران را با شعر آن می‌شناختند. بخشی از این مسئله، زادِ شرایط امروز است و از آن گریزی نیست. بخشی دیگر این که شاعران خودشان را به زبان بریده از جهان تبعید کرده‌اند.

رفعتی با بیان اینکه شاعر شخصیتی شبیه فیلسوف و دانشمند دارد؛ ادامه داد: شاعر باید واقعیت‌ها را بکاود و میل به حقیقت‌یابی شاعرانه در او نهفته باشد. شاعران ما دغدغه‌ی هستی‌شناختی ندارند بلکه بیشترین دغدغه‌های آنان، در رابطه با فرم و انجام کارهای کلیشه‌ای است.

این شاعر اظهار کرد: شعر یک کنش اول شخص است. نگارش شعر مانند نوشتن یک مقاله نیست که منابع را مشخص کنیم و طبق روند مشخصی آن را به نگارش درآوریم. بلکه شاعر باید به‌طور اول شخص با وقایع جهان پیرامون خود آشنا شود. فیلسوف این وقایع را با زبان فلسفی بیان می‌کند و شاعر آن را به زبان شاعرانه درمی‌آورد.

شعر تبدیل به چاشنی فرهنگ شده است

او در رابطه با جایگاه شاعران در ایرانِ امروز بیان کرد: شاعران ما در جایگاه درستی نیستند. دوست دارند که گروه درست کنند، پرچم به دست گیرند و جایی در ادبیات معاصر برای خود پیدا کنند. در واقع آنان دغدغه‌ی هستی‌شناسی کمتری دارند. در این بین مخاطب حق دارد که کتاب‌ها را خریداری نکند، وقتی می‌بیند که هیچ‌کدام از دغدغه‌ها و مسائل او در شعر بیان نمی‌شود، طبیعی است که به سراغ خرید کتاب نرود.

رفعتی با اشاره به اینکه متأسفانه این روزها وضعیت به گونه‌ای است که شعر، تبدیل به چاشنیِ فرهنگ شده است و این بسیار شأن شاعر را پایین می‌آورد؛ گفت: مراسمی برگزار می‌کنند و در پایان از شعار می‌خواهند که بیاید و شعری بخواند. این کسر شأن شاعر است که چاشنیِ مراسم فرهنگی باشد یا در محافلی برای خوش‌آمدِ چند تن شعر بخواند.

این شاعر در پایان سخنان خود با بیان اینکه شاعران نیاز به حمایت دارند، گفت: این حمایت باید واقعی باشد، نه حمایت باندی. ما شاعرانی که در شهرستان هستیم، به دلیل دور بودن از مرکز ارتباط کمتری با رسانه‌ها داریم و اگر صحبتی هم می‌شود، تنها در همان رسانه‌های محلی به انتشار می‌رسد که چندان راه به جایی نمی‌برد.