افتتاح هجدهمین جشنواره نمایش‌های آئینی و سنتی در بیمارستان محک؛
رشد نمایش‌های آئینی و سنتی در غیاب حمایت سازمان میراث‌فرهنگی و وزارت علوم/غیرت فرهنگی کجا باید باشد!
داوود فتحعلی‌بیگی با بیان اینکه مسیر سختی برای حفظ و اشاعه نمایش‌های آیینی و سنتی طی شده است، گفت: هیچ دانشگاهی به ما لبیک نگفت و حتی سازمان میراث فرهنگی به اندازه یک برگ کاغذ برای مشارکت با این جشنواره پیش‌قدم نشد آنهم در حالی که این سازمان آموزشگاه و دانشکده دارد و همه هنرهای سنتی را آموزش می‌دهد اما برای نمایش‌های آیینی و سنتی هیچ تلاشی نمی‌کند. چرا وزارت علوم نباید یک رشته برای اینگونه نمایش‌ها دایر کند؟ پس این غیرت فرهنگی کجا باید باشد؟
به گزارش خبرنگار ایلنا نشست خبری هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی برگزار شد.
داوود فتحعلی‌بیگی (دبیر هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی) با بیان اینکه می‌خواهم چند خاطره از تئاتر شهر بگویم، گفت: سال‌های اولی که جشنواره آیینی و سنتی را برگزار می‌کردیم هنوز به سرافت رقابتی کردنش نیفتاده بودیم چون تعداد گروه‌هایی که شرکت کرده بودند بسیار محدود بود. آن سال‌ها در همین سالن کنفرانس تئاتر شهر اجراهای بداهه برگزار می‌شد و در سال‌های اولیه پیشکسوت‌های زیادی در جشنواره شرکت می‌کردند.
فتحعلی‌بیگی ادامه داد: سمینارهای تخصصی نیز به شکل این پنج دوره اخیر برگزار نمی‌شد بلکه تنها از چند نفر دعوت می‌کردیم تا سخنرانی کنند. اینها را می‌گویم تا یادمان باشد وقتی امروز جشنواره با این وسعت و گستردگی قرار است برگزار شود و رشد کمی و کیفی زیادی داشته چه مسیری را طی کرده تا به این نقطه رسیده است.
او خاطرنشان کرد: اولین دوره جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی درزمان مدیریت دکتر منتظری برگزار شد و 12 گروه در آن شرکت کردند که چندتایی از شهرستان و مابقی از تهران بودند. اغلب نمایش‌های این دوره شادی‌آور بود. در همان دوره اطلاعیه دادیم که هدفمان حفظ و اشاعه نمایش‌های آیینی و سنتی است اما یک نماینده مجلس همان موقع گفت اینها باز شروع کردند به سیاه‌بازی و کچلک بازی. حتی ما یک بار به بجنورد رفته بودیم تا با اعضای یک نمایش محفلی به نام طوره صحبت کنیم اما آنقدر آنها را ترسانده بودند که هیچ‌کدام حاضر به گفت‌وگو با ما نشده بودند. یا در نیشابور که تعزیه‌خوان‌ها و گروه نمایش آیینی و سنتی به دلیل کج رفتاری عده‌ای خانه‌نشین شده بودند.
دبیر هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی یادآور شد: پیرمردی را به نام آقای خیرآبادی پیدا کردیم که در مجالس شادی روستائیان نمایش اجرا می‌کرد و خودش می‌گفت نام نمایشش روحوضی است. وقتی این نمایش را در اداره فرهنگ ارشاد کردیم یکی از مدیران داد و هوار راه انداخت که این مطرب‌ها را چرا به اداره راه داده‌اید. یعنی می‌خواهم بگویم نگاه‌ها آن دوره به نمایش‌های آیینی و سنتی اینگونه بود.
فتحعلی‌بیگی با بیان اینکه مسیر سختی برای حفظ و اشاعه نمایش‌های آیینی و سنتی طی شده است، گفت: در شرایطی که هیچ دانشگاهی به ما لبیک نگفت و حتی سازمان میراث فرهنگی به اندازه یک برگ کاغذ برای مشارکت با این جشنواره پیش‌قدم نشد. در حالی که این سازمان آموزشگاه و دانشکده دارد و همه هنرهای سنتی را آموزش می‌دهد اما برای نمایش‌های آیینی و سنتی هیچ تلاشی نمی‌کند. چرا وزارت علوم نباید یک رشته برای اینگونه نمایش‌ها دایر کند؟ پس این غیرت فرهنگی کجا باید باشد؟
او با اشاره به اینکه بخش‌های مختلف جشنواره رفته‌رفته ساخته شده و در طول دوره‌های مختلف قسمت‌های دیگری به آن اضافه شده، گفت: در این دوره ما شاهد 550 درخواست مستقل رسیده به دبیرخانه جشنواره بودیم یعنی در طی 18 دوره برگزاری جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی از 12 اثر به 550 متقاضی رسیده‌ایم.
محمدحسین ناصربخت (دبیر بخش پژوهش و سمینار جشنواره تئاتر آیینی و سنتی) نیز در این نشست با اشاره به پذیرفته شدن 40 مقاله توسط داوران در سمینار این دوره از جشنواره گفت: در بخش داخلی 9 مقاله به شکل پوستر و 6 مقاله در قالب سخنرانی و 11 مقاله خارجی در سمینار هجدهمین دوره جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی ارائه می‌شود. همچنین در بخش دعوت از اساتید 12 استاد ایرانی مقالاتی ارائه می‌کنند. در مجموع 29 سخنرانی از 40 مقاله پذیرفته شده در روزهای 8 و 9 شهریور به صورت سخنرانی ارائه می‌شود.
ناصربخت همچنین با اشاره به برگزاری دو کارگاه آموزشی نقالی و کارگاه موسیقی تعزیه در ایام برگزاری این جشنواره یادآور شد: امسال هشت کتاب ازجمله فهرست دست‌نویس‌های مذهبی ایران در واتیکان، مجموعه مقالات چهارمین سمینار جشنواره، فرهنگ لغات نمایش‌های آیینی و سنتی، بازی‌نامه 4، دفتر پژوهشی 3 و... در قالب انتشارات جشنواره منتشر شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
مهدی حاجیان (مدیر دبیرخانه جشنواره نمایش آیینی سنتی) در این نشست با اشاره به حضور 179 از 22 استان کشور در هجدهمین دوره جشنواره گفت: استان‌های آذربایجان شرقی، البرز و گیلان با شش اثر بیشترین حضور و پس از آن استان‌های اصفهان، بوشهر و مرکزی با 5 اثر حضوری فعال در این دوره ار جشنواره را دارند. همچنین در این دوره از جشنواره برای بخش جوانه‌های نمایش ایرانی فراخوان مستقلی صادر شد که با استقبال خوبی هم مواجه شد به طوری که 75 درخواست از سراسر کشور برای حضور در این بخش داشتم. حضور 11 نقال کودک و نئوجوان که شامل 6 دختر و 5 پسر هستند از نکات قابل توجه در این دوره به شمار می‌رود. همچنین 6 نقال زن و 4 مرد در بخش نقالی بزرگسالان در این دوره اجراهایی خواهد داشت.
او همچنین با اشاره به حضور 500 مهمان از شهرستان‌های مختلف در هجدهمین دوره جشنواره گفت: در یکی دو سال اخیر در بخش آیین‌ها شاهد استقبال چند استان فارس بوده‌ایم. امیدواریم در دوره‌های آتی شاهد حضور تمامی اقوام، خرده فرهنگ‌ها و استان‌ها در این بخش باشیم.
دکتر احمدیان (مدیرعامل بیمارستان خیریه محک) نیز در این نشست از برگزاری مراسم افتتاحیه هجدهمین دوره جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در بیمارستان محک خبر داد و گفت: این برای دومین بار است که افتتاحیه جشنواره در این بیمارستان برگزار می‌شود و هنوز خاطرات اولین افتتاحیه جشنواره در بیمارستان ما نقل محفل پدر و مادرها و بچه‌های محک است. هر اتفاقی که بتواند فضای سرد بیمارستان را تغییر دهد ارزشمند است به ویژه این جشنواره که ریشه در آیین‌ها و سنت‌های ما دارد.
احمدیان همچنین با بیان اینکه محک هرسال دستکم یک کنفرانس بین‌المللی برگزار می‌کند، پیشنهاد داد: می‌توانیم افتتاحیه این کنفرانس‌ها با برنامه‌ای از نمایش‌های آیین و سنتی داشته باشیم تا افراد علمی و آکادمیک که ازدیگر کشورها در این کنفرانس‌ها حضور پیدا می‌کنند از نزدیک با فرهنگ غنی ایران آشنا شوند.
داوود فتحلی بیگی در پاسخ به سوالی مبنی بر امکان اجرای تعزیه‌های این جشنواره در ایام محرم و صفر گفت: ما بیشتر سعی می‌کنم به تعزیه‌های غریب در این جشنواره بپردازیم که ناشناخته و کمتر اجرا شده هستند. در این جشنواره دو شبه‌خوانی به مناسبت اعیاد قربان و قدیر اجرا می‌شود اما به طور کلی اصرار به پذیرفتن شبیه‌خوانی‌هایی داریم که مناسب شادی دارد و کمتر استفاده می‌شود.
دبیر هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر شبهه سلیقه‌ای بودن داوری در این جشنواره و کنار گذاشته شدن آثار برخی از پیشکسوتان گفت: من شخصاً هر اثری را که در این دوره از سوی داوران پذیرفته نشده بود دوباره بررسی کردم و باید بگویم هیچ موردی نبود که داوران اشتباه کرده باشند. چراکه هیچ حب و بغضی در کار ما نبوده است. هرکسی کار ارزشمندی ارائه کرده بود که با سیاست‌های جشنواره همخوان بوده دستش را می‌بوسم. اگر اثر پذیرفته نشده یک دلیلش احتمالاً ا ین بوده که با سیاست‌های جشنواره همگام نبوده است.
فتحعلی‌بیگی همچنین تصریح کرد: وقتی می‌گوییم پیشکسوت‌ها در این جشنواره حضور ندارند منظورتان کدام پیشکسوت‌ها است؟ در بخش‌های نقالی، پرده‌خوانی، تعزیه، نمایش‌های روحوضی کدام پیشکسوت‌ها حضور ندارند؟ ما از هیچ پیشکسوتی چشم‌پوشی نمی‌کنیم مگر این خودشان کوتاهی کنند.
ناصر بخت نیز در توضیح اینکه چرا افتتاحیه جشنواره به صورت کاروان شهری برگزار نمی‌شود، گفت: بخشی از این موضوع به مشارکت اندک شهرداری با جشنواره برمی‌گردد که دلیل آن تغییر و تحولات شهرداری بوده است در نتیجه امکان برپایی یک کاروان شهری در این دوره از جشنواره فراهم نشد. امیدواریم در دوره بعدی شاهد یک کاروان شهری با فضای آیینی و سنتی باشیم. چراکه ذات آیینی مشارکت همگانی است. امیدواریم هماهنگی نهادهای فرهنگی با هم دوباره رخ دهد تا شاهد اتفاق‌های بهتری در این جشنواره باشیم.
هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی از 8 الی 15 شهریور در تهران برگزار می‌شود.
