ساری مرکز استان مازندران را بشناسیم

ایلنا: ساری مرکز استان مازندران از جمله شهرهای بزرگ طبرستان و مرکز فرمانروایی اسپهبدان بود.

دکتر «سید حسن حجازی کناری» در کتاب «نام های باستانی مازندران»، ساری را محل سکونت گروهی از آریایی های مهاجر می داند و معتقد است به حدس نزدیک به یقین ساری باید کلمه ای به صورت سری آریه یا(ساآریه) بوده باشد.

این دو نام، در زبان فارسی به ترتیب سروری کردن = آسودن گاه = آسایشگاه = محل استقرار و آسودن معنی می دهد.

عبارت دیگر ساری محل استقرار و آسایش آریایی ها بوده و همین نام طی هزاران سال به صورت ساری در آمده است.

با تسلط سلوکیان و تحت تاثیر فرهنگ یونانی ساری به سیرینکس بدل شد.

سکه هایی از زمان اشکانیان با ضرب سیرینکس باقی مانده از این ایام است.

در زمان سلسله ساسانی سیرینکس به سارویه و بعد از سقوط این دولت و ورود اعراب به ساریه و بعد از قرن چهارم به ساری تغییر نام یافت.

مقدسی در سال ۳۷۵ ه. ق. درمورد شهر سارویه می نویسد: محل پرجمعیتی است که در آنجا پارچه فراوان می بافند و بازارهای آن مشهور بود. دارای حصار کوچک و خندقی بود و یک مسجد جامع داشت.

شهر ساری در طول تاریخ صدمات فراوان دید که غارت شهر در زمان سلطان محمد خوارزمشاه و حمله مغولان از آن جمله است.

لشکریان امیر تیمور تمام شهر را ویران و مردم آن را قتل عام کردند.

این شهر در طول تاریخ خود به ویژه دوره اسلامی همواره مرکز سیاسی و اداری مازندران بود.

بانک ملی ساری مربوط به اوایل دوره پهلوی است و در ساری، میدان شهرداری واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۰۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
سه گنبدان

باشکوه ترین یادگار باستانی ایران؛ بنایی استوار با سه گنبد پلکانی و هرمی شکل که از بن تا سر آن کمانی بوده‌است از اینرو ویرانسازی و تخریب آن بسیار دشوار بوده و در سه مرحله در زمان فتحعلی شاه نابخرد و خویشاوندانش انجام شده‌است. زیر هر گنبد آرامگاه ایرج, سلم و تور(تورج) پسران فریدون شاه است و در هنگام شاهنشاهی منوچهر ساخته شد و پیرامون آن در هنگام فرمانروایی توس تکمیل شد. تا سال ۱۳۷۰ با هزار افسوس تنها چاله بزرگی از ویرانه آن در کنار میدان شهرداری و ساختمان استانداری با سبزه زار و درختان نارنج دیده می‌شد که آن هم پر شد و اکنون بوستانی هم تراز خیابان انقلاب(شاه) است. کهنسالی این بنا زیاد است و تاریخ دقیق آن دانسته نیست.

کهنه باغشاه

بنیاد آن توسط پادشاهان صفوی بوده‌است و در زمان رضا شاه آن را خراب کردند و خیابان خیام کنونی را ساختند(اگرچه هنوز در خیابان خیام آثار باغ در ملک خصوصی مردم نمایان است)

نوباغشاه

بدست محمد میرزا ملک آراء در زمان فتح علی شاه ساخته شد و عمارت‌هایی شبیه چهل ستون اصفهان در آن احداثنمودند که البته در زمان رضاشاه و به دستور وی پادگان شد.

شاهزاده حسین

در محله شاهزاده حسین واقع است و بنای آن به سال ۸۹۰ برمیگردد. این امامزاده در بخش باختری ساری قرار داد.

عمارت کلبادی - خانه کلبادی

این مکان زیبا و قدیمی در مرکز شهر ساری و در نزدیکی میدان اصلی واقع شده است پیشینه آن یه حدود ۱۲۰ سال پیش باز می‌گردد. ویژگیهای اجزای معماری آن همچون اتاق‌ها، حجره‌ها، شاه نشین، گرمابه، اصطبل، حیاط و هنر بکاررفته بر روی پنجره‌ها و ارسی‌ها و آراستن آنها با شیشه رنگی در نوع خود بی‌نظیر است

حمام وزیری

این بنا نیز در مرکز شهر ساری و در کنار خانه کلبادی قرار دارد و از لحاظ نوع معماری، مصالح و ویژگیهای ساختمانی از ابنیه دیدنی و مشهور مازندران به شمار می‌رود. ان بنا نیز متعلق به دوران قاجاریه‌است.

مجموعه‌تاریخی‌فرح‌آباد

مسجد فرح آباد.

مجموعه تاریخی فرح‌آباد در ۲۸ کیلومتری شمال شهر ساری و در ورودی فرح‌آباد و در ۲کیلومتری ساحل دریای مازندران در محدوده فعلی روستای فرح آباد قرار دارد. این مجموعه شامل مسجد، پل، دیوارهای بر جای مانده از یک کاخ سلطنتی است که به دستور شاه‌عباس‌صفوی ساخته شده و تفرج‌گاه ساحلی صفوی بوده‌است. مسجد با ایوانهای بلند، شبستانها. حجره هاو مناره‌ها از مهم‌ترین بناهای تاریخی استان مازندران به شمار می‌رود. شاه عباس به دلیل اینکه از طرف مادر بهشهری بود علاقه فراوانی به آبادانی مازندران داشت و از این رو بناهای زیادی در مازندران احداثنمود. فرح اباد در آن زمان روستای کوچکی بود به نام طاهان که در دوره صفویه به بندری پر رونق تبدیل و به فرح آباد تغییر نام و به دارالسرور و دارالسلطنه شهرت یافت.

آب انبارهای ساری

ساری در آخرین دوره دارای ۵ آب انبار معروف بوده که هم اکنون بنای ۳ آب انبار آن موجود است.
آب انبار میرزا مهدی

این بنا در مرکز شهر ساری واقع شده و مربوط به دوران افشاریه یا زندی ه می‌باشد، منبع اصلی به وسیله پلکانی به پای شیر و انبار آب دسترسی دارد. پلان آن گرد و با گنبد هلالی است که همه آن با آجر و ملاط ساخته شده و در بخش دوگانی گنبد دریچه‌هایی برای فراهم آوردن روشنائی درون آب انبار تعبیه گردیده‌است.
آب انبار نو

این آب انبار نیز در مرکز شهر ساری و در بافت قدیمی مابین خیابانهای قارن و ۱۸ دی کنونی قرار دارد و به لحاظ نوع کاربری همچون آب انبار میرزا مهدی است. بلندای آن از کف آب انبار تا سقف آن ۴۰/۲۱ متر است

دروازه‌های ساری

ساری در گذشته دارای چهار دروازه در چهار سمت شهر بوده که عبارت بودند از: دروازه بابل، دروازه گرگان، دروازه فرح آباد و دروازه نوباغشاه.[۲۷]

برج‌ها و اماکن مقدس

مسجد جامع ساری

مسجد جامع ساری که قدیمی ترین و نخستین مسجد مازندران است و قبل از آنکه به مسجد تبدیل شود آتشکده زرتشتیان بوده است. محوطه مسجد در سالهای گذشته چند بار گمانه زنی شده و آثار تاریخی بسیاری از آن خارج شد که سرنوشت بعضی از این آثار نا معلوم است.
مسجد حاج مصطفی خان

در سال هق۱۲۷۳ مسجد حاج مصطفی خان سورتیجی ایجاد گردید و در محله چهارراه برق کنونی قرار دارد. این اثر دوره قاجاریه با ملحقات و موقوفات پیرامون خود بعد از مسجد جامع ساری به عنوان بزرگترین مسجد در مرکز شهر قرار دارد.

برج رسکت

برج رسکت در چهل کیلومتری جنوب باختری شهر ساری، در یکی از روستاهای دودانگه به نام روستای رسکت قرار دارد و مسیر دست رسی به آن از ساری آغاز و پس از گذر از دو راهی کیاسر و سد سلیمان تنگه به سوی باختر منحرف می‌شود که بیشتر بخشهای آن آسفالته می‌باشد. این بنا در بخش دودانگه ساری قرار دارد و با آجر ساخته شده و رایه‌های آن شامل مقرنس کاری دو کتیبه آجری به خط کوفی و پهلوی ساسانی است. احتمالاً مقبره یکی از شهریاران آل باوند بوده و مربوط به سده پنجم هجری قمری است.[۲۸]

در سال ۲۳۱ خورشیدی برابر با ۲۳۷ قمری شهاب‌سنگی در منطقه فریم سقوط کرد که به نام شهابسنگ اسپهبد شروین خوانده شد. برخی پژوهشگران برج رسکت را یادمانی چند منظوره در نزدیکی محل سقوط این شهابسنگ میدانند.[۲۹]

امامزاده عباس

در حاشیه شمالی ورودی خاوری شهر ساری واقع شده و از نظر شیوه معماری، گنبد هرمی شکل و صندوق چوبی نفیس، یکی از بناهای معروف استان مازندران است. تاریخ ساخت آن ۸۹۷ هجری قمری است و چهارامامزاده بنامهای عباس و زید و محمد و حسن در آن مدفون می‌باشند. این بنا دربلوار امام رضا منطقه‌ای به نام آزادگله ساری واقع شده‌است.
امامزاده جبار

در روستای خارکش واقع در جنوب خاوری شهرستان ساری درکیلومتر ۵ جاده ساری به نکاء پشت پارک جنگلی شهید زارع ساری در خاور روستای خارکش مدفون است و گفته می‌شود از نوادگان امام موسی کاظم می‌باشد.
برج سلطان زین‌العابدین

برج سلطان زین‌العابدین با گنبد مخروطی هشت‌ترک از لحاظ نوع معماری و تزئینات کاشی کاری و درب و صندوق چوبی نفیس، جز مهم‌ترین بناهای تاریخی ساری به شمار می‌رود. کتیه‌ها و کاشی کاری‌های آن زیبا بوده و یک مرقد دیگر در داخل بنام سلزان‌امیر شمس‌الدین می‌باشد. در مرکز شهر ساری قرار دارد و برج آحری آن به خاطر دارا بودن صندوق و درب چوبی نفیس دارای اهمیت است. بلندای بنا ۲۰ متر و تاریخ ساخت آن سال ۸۴۹ هجری قمری می‌باشد. امامزاده یحیی از فرزندان امام موسی‌کاظم است.