نگاهی به اعماق یک حادثه؛
آن روزِ نحس!/ «کارگران طزره» نباید کشته می‌شدند
گازسنجیِ مستمر و هوشمند، تنها راهکاری‌ست که می‌تواند جان کارگران را نجات دهد؛ در معدنی مثل طزره باید پیوسته و مداوم ( Continuous ) میزان گاز چک شود؛ چک گاز یک ربع قبل اصلاً کافی نبوده.
به گزارش خبرنگار ایلنا، غفلت و تسامح یا به زبان خیلی ساده، «سهل‌انگاری» شامگاهِ دوازدهم شهریورماه شش کارگر مهدن ذغال سنگ البرز شرقی (طزره) را به کام مرگ فرستاد؛ مدیران ایمنی و مسئولان معدن برای خود توجیهاتی دارند ولی وقتی به اعماق این حادثه با دقت و کارشناسانه نگاه می‌کنیم، آنچه می‌بینیم چیزی نیست جز سهل‌انگاری!
«مرگ شش کارگر» اتفاق ساده‌ای نیست که ساده از کنارش عبور کنیم و به روی خود نیاوریم که چرا وقتی به اعتراف مسئولان ایمنیِ معدن، تجهیزات به روز در دنیا هست و می‌تواند در اختیار باشد، شش خانواده به خاطر یک ربع غفلت عزادار شوند و نان‌آور خود را در یک شیفت کاریِ زیر زمین از دست بدهند!
مرگ شش کارگر طزره، داغ فقدان ایمنی در معادن کشور را از نو تازه کرد، هرچند برخی مسئولان با آمارهای روی «کاغذ» ادعا می‌کنند که همه چیز در مسیر بهبود است و حوادث معدن سیر نزولی دارد!
دو ماه قبل از حادثه طزره در تیرماه سال جاری، علی حسین رعیتی فرد (معاون روابط کار وازرت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) گفت: حوادث ناشی از کار در حوزه معدن در سال‌های گذشته به طور متوسط ۲ درصد بوده است که در تلاشیم آن را به یک درصد کاهش دهیم.
رعیتی فرد ادعا کرد: در سال‌های گذشته به طور متوسط ۲ درصد حوادث ناشی از کار در حوزه معدن اتفاق افتاد که در مقایسه با سهم ۳۸ درصدی حوادث منجر به فوت در بخش ساختمان و سهم ۳۷ درصدی همین آمار در بخش صنعت، اندک است. در سال ۱۴۰۰ تعداد ۳۵ مورد فوتی و در سال گذشته ۳۲ نفر فوتی در حوادث معدنی کشور به ثبت رسید.
کاهش سه نفریِ فوتی‌های معدن در طول یکسال، نمی‌تواند دستاورد قابل اعتنایی در مسیرِ «ایمن‌سازی معادن» به شمار بیاید آنهم وقتی که یک ربع غفلت – به اعتراف مسئولان و کارشناسان ایمنی معدن طزره- در پایان یک شیفت کاری، جان شش کارگر را در «آنی» گرفته است و شش خانواده‌ی کارگری و محروم کشور را عزادار کرده است.
تقریباً یک هفته بعد از آن حادثه‌ی تلخ، وقتی با طزره تماس می‌گیرم، همکاران کارگران متوفی می‌گویند تشییع‌جنازه‌ها در دامغان و سمنان تمام شده است ولی داغ خانواده‌ها همچنان تازه است؛ آنها انتظار بازنشستگی نان‌آورشان را داشتند نه مرگش را!
کارگران طزره می‌گویند: معدن هنوز تعطیل است، به ما گفته‌اند فعلاً برای ایمن‌سازی و تخلیه گاز، شیفت‌های کاری و تونل‌های معدن تعطیل است، آخر «ایمن‌سازی» چرا حالا؟! گاز ناگهان از غیب رسید و جان شش نفر از همکاران ما را گرفت، چرا آن زمان تونل‌ها ایمن نبوده‌اند، حالا کار را تعطیل کرده‌اید؟!
وقتی در ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۰، در تونل شماره ۴۲ معدن بزرگ طزره، دو کارگر جوانِ ۳۰ و ۳۵ساله حبس شدند و بعد از گذشت شش روز، بالاخره امدادگران توانستند جسد آنها را بیرون بکشند، طزره به صدر اخبار آمد و مدیران دادِ ایمن‌سازی و نظارت بیشتر سر دادند؛ مثل همین امروز که می‌گویند بازرسی معادن را ۵۰ درصد بالا می‌بریم. اما آب‌ها که از آسیب افتاد، کارگران دوباره پا به همان تونل‌های خطرناک گذاشتند، تونل‌هایی که گاز «می‌تواند» ناگهان از غیب فرود آید و جان کارگران را بگیرد؛ اما نکته اینجاست که می‌توان جلوی هجوم این هیولای مرگبار به جان بی‌دفاع کارگران را گرفت، چرا این اتفاق نیفتاده است؟!
بهتر است ابتدا به حرف‌های سیدمحمدعلی حسینی (مدیر امینی معدن طزره) نگاهی بیندازیم؛ او مدعی‌ست «یک ربع قبل از حادثه، گازسنجی توسط بازرس ایمنی معدن انجام شده و همه چیز مرتب بوده؛ یک ربع بعدتر وقتی کارگران قصد پایان کار و خروج از تونل داشتند، «ناگهان» یک کیسه‌ی گازی به دلیلی نامشخص ترکیده و یک جرقه‌ی اولیه به دلیل برخورد واگن‌ها یا سقوط سنگ روی ریل یا دلایل دیگر، ایجاد شده؛ این جرقه با وجود گاز زیاد در محیط، باعث انفجار شده است؛ در نهایت، این انفجار گاز مونوکسید کربن تولید کرده و در اثر آن کارگران جان باختند».
به ادعای سرپرست ایمنی معدن، «ترکیدن کیسه‌ی گازی در کارگاه غیر قابل پیش‌بینی بوده هست و اصلاً با هیچ وسیله‌ای در دنیا نمی‌توان چنین مساله‌ای را پیش‌بینی کرد»؛ فرض کنیم این ادعا را می‌پذیریم، یعنی قبول می‌کنیم ایجاد و ترکیدنِ کیسه‌ی گازی قابل پیش‌بینی نیست اما بازهم امکان نجات جان کارگران وجود داشته است، آنگونه که شهرام غریب (کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت کار) می‌گوید با استفاده از «گازسنجی مستمر» و کاملاً هوشمند.
غریب در ارتباط با حادثه طزره و امکان نجات جان کارگران در چنین شرایطی به ایلنا می‌گوید: وقتی احتمال نشت گاز متان وجود دارد، انفجار هم می‌تواند باشد؛ مساله مهم در حفره‌های گازیِ ایجاد شده در دیواره‌های تونلِ معادن، سنجش و شناسایی آنها است. وقتی گاز بیرون می‌آید، بدیهی‌ست که با یک جرقه انفجار تولید می‌شود؛ کار کارگر در معدن می‌تواند به سادگی جرقه بیافریند، گاز هم بو ندارد، تلفیق نشت گاز و جرقه موجب انفجار و مرگ می‌شود.
مساله مهم، شیوه‌ی گازسنجی و تست گاز است؛ این کارشناس ایمنی با بیان این جمله می‌گوید: همیشه بعد از تشخیصِ گاز، زمانی برای فرار هست منتها در صورتیکه نشت گاز فوری تشخیص داده شود؛ یعنی یا نفرِ بلدِ کار با گازسنج مدام همراه کارگران باشد یا خود کارگران وارد باشند و بتوانند با دستگاه گازسنج کار کنند. درواقع گازسنجیِ مستمر و هوشمند، تنها راهکاری‌ست که می‌تواند جان کارگران را نجات دهد؛ در معدنی مثل طزره باید پیوسته یا Continuous میزان گاز چک شود؛ چک گاز یک ربع قبل اصلاً کافی نبوده.....
به گفته غریب، تاریخچه معدن طزره نشان می‌دهد که احتمال نشت گاز متان همیشه وجود داشته؛ پس باید گازسنجی پیوسته و بدون وقفه صورت می‌گرفته تا به محض نشت، کارگران فوری از تونل خارج شوند.
اگر کارگران معدن طزره در محیطی که همیشه احتمال نشت گاز هست، مجهز به دستگاه هوشمند بودند و گازسنجیِ پیوسته و مستمر صورت می‌گرفت، بدون تردید به محض بالا رفتن سطح گاز می‌توانستند از مهلکه فرار کنند و جان سالم به در برند اما این اتفاق نیفتاد. کارگران این معدن می‌گویند نشت گاز در اینجا مسبوق به سابقه است و بارها حادثه آفریده با این حال، به گازسنجیِ یک ربع قبل از حادثه اکتفا شده است.
وقتی در یک معدن، خطر مرگبارِ نشت گاز و جرقه و انفجار هر لحظه در کمینِ جان کارگران نشسته است، چه چیزی از «جان کارگران» مهم‌تر است، چطور گازسنجیِ مداوم صورت نمی‌گیرد؟ آیا اعداد و ارقامِ بازرسی کار و ادعای افزایش ۵۰ درصدی بازرسی در سال جدید، می‌تواند معدنکاران متوفیِ طزره را به زندگی برگرداند؟
گزارش: نسرین هزاره مقدم
