توجه به عوامل فرایندی و انسانی از وقوع حوادث کاری می کاهد

یک کارشناس‌ارشد فرایند ایمنی گفت: اگر در مجتمع‌های بزرگ نفت و پتروشیمی به عوامل «فرآیندی و انسانی» توجه شود، از میزان وقوع حوادث کار در این مجتمع‌ها به‌طور چشمگیری کاسته خواهد شد. 

«محمد مقیاسی» با اعلام این خبر به ایلنا گفت: بررسی حوادثی که در کارگاه‌هایی مانند، سایت‌های تأسیسات نفت و گاز اتفاق می‌افتد، نشان می‌دهد که ریشه این حوادث را باید در عوامل فرآیندی یا انسانی جستجوکرد. 

این کار‌شناس فرایند و ایمنی در مناطق پتروشیمی در تشریح «عوامل فرایندی» حوادث‌کاری در مراکزی چون پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها اظهار داشت: اگر حوادث «حین کار تعمیراتی» منجر به آتش‌سوزی و انفجار و... شود، باید بررسی کرد که آیا اقدامات مربوط به «پرمیت‌ها - مجوزهای کاری» درست انجام شده است یا خیر. 

وی ادامه داد: اما برخی اوقات، حوادث ناشی از «یک اتفاق از قبل پیش‌بینی نشده» است. در مجتمع‌های بزرگ نفتی «کارهای عادی و روزانه عملیاتی» مانند: نمونه‌گیری از یک خط لوله (هگزان)، بررسی درصد ترکیبات درون لوله توسط کارکنان آزمایشگاه و یا بهره‌برداری صورت می‌گیرد، در این حالت احتمال دارد خط فرسوده و نشت کرده و حادثه رخ دهد یا برق به شیر کنترل نرسد و (مشکل ابزار دقیق) وجود داشته باشد، یا بر اثر فرسودگی، دسته شیر دستی کنده شده باشد و شیر بسته نشود در این حالت نیز رخ دادن حادثه گریزناپذیر است. 

این کار‌شناس ایمنی در خصوص انفجار و یا آتش‌سوزی با گاز هگزان در پتروشیمی‌ها معتقد است: «در حوادث آتش‌سوزی و انفجارات ناشی از نشت گاز هگزان، هگزان به‌دلیل مایع بودن و تبخیر سریع آن اگر در مجاورت و تماس با یک منبع حرارتی (جرقه یا سطح داغ) قرار گیرد چنان‌چه سطح وسیع باشد، انفجار روی می‌دهد و اگر سطح کوچک باشد، آتش‌سوزی در سطح اندکی رخ می‌دهد. 

به‌گفته مقیاسی، برای جلوگیری و پیشگیری از بروز چنین حوادثی باید از ابتدا بر چگونگی انجام عملیات احداث و یا تعمیر تأسیسات سایت‌های نفتی نظارت دقیق داشت و در کنار این مسئله باید «نیروهای امداد و نجات و آتش‌نشانی» در محل حضور داشته باشند. 

مقیاسی همچنین در توضیح «عوامل انسانی» مرتبط با وقوع حوادث کار گفت: به‌صورت کلی این عوامل به تمامی واکنش‌های رفتاری عمدی و غیرعمدی انسانی افرادی اشاره می‌شود که به‌عنوان کارکنان مجتمع‌های نفتی و گازی در سایت‌های تأسیساتی مشغول کار و تردد هستند. 

وی از مسئله «آموزش نیرو‌ها» برای رعایت اصول ایمنی و جدی گرفتن مسئله صدور پرمیت‌ها (مجوزهای کاری)» در محدوده سایت‌های نفت، گاز و پتروشیمی به عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های مهار عوامل انسانی مرتبط با حوادث شغلی یاد کرد و افزود: البته باید در رأس همه عوامل انسانی به تأمین رضایت شغلی کارکنان توجه کرد. 

همچنین این کار‌شناس فرایند و ایمنی حداقل و حداکثر زمان بررسی یک حادثه‌کاری را بین «۴۸ ساعت تا ۱۸ ماه» اعلام کرد و گفت: یکی از روش‌های بررسی علل حوادث کاری ترسیم نمودار «درخت حوادث یا Events Tree Faults» است که در این نمودار تنه درخت به‌مثابه علت حادثه اصلی است و علل حوادث شاخ و برگ‌هایی هستند که یکی دلیل دیگری است و با دنبال کردن این روند و ارتباط شاخه‌ها به یکدیگر دلیل اصلی حادثه هویدا می‌شود. 

از سوی دیگر، مقیاسی روند تحلیل حوادث و ریشه‌یابی علل آن به‌دلیل «پیچیدگی‌هایش» را فرایندی «زمان‌بر» عنوان کرد و در آخر گفت: به‌عنوان مثال مرکز ایمنی طراحی فرایندهای شیمیاییChemical Process Safety=CCPS Center که در زمینه حوادث بین‌المللی کار فعالیت می‌کند، آخرین تحلیل خود را ۲ تا ۵/ ۲ سال بعد از حادثه گزارش کرده است.