تبدیل خانه داماد مظفرالدین‌شاه به کافه‌ کتاب توسط بخش خصوصی/دولتی شدنِ فرآیندِ احیای بناهای تاریخی به آن‌ها کمکی نمی‌کند

علی‌محمد سعادتی (مدیر بافت و بناهای تاریخی شهر تهران) در گفتگو با خبرنگار ایلنا، احیای خانه مهین‌الملک با کاربریِ‌ کافه‌‌کتاب را اقدامی از سوی بخش خصوصی دانست و گفت: اخیراً یکی از خبرگزاری‌ها به نقل از اینجانب نوشته‌اند که خانه مهین‌الملک با توافق شهرداری و اداره‌ی اوقاف؛ شناسایی و تبدیل به کافه کتاب می‌شود. اما در این میان یک سوءتفاهم رخ داده است. تمام کارهای مربوط به این خانه توسط شخص حقیقی انجام شده و شهرداری و اوقاف هیچ‌گونه حمایت مالی از این شخص انجام نداده‌ است. چنین برداشتی صورت گرفته که ما در شهرداری این کار را انجام داده‌ایم و هزینه‌ها نیز برعهده‌ی ما بوده است که کاملاً اشتباه‌ است. شهرداری به‌طور کل با اداره‌ی اوقاف بر سر خانه‌های تاریخی توافق کرده است تا ساختمان‌های تاریخی‌ای که در حال حاضر متروکه هستند و بهره‌برداری مناسبی از آن‌ها نمی‌شود، با حمایت اداره اوقاف بهره‌برداری درخور و شایسته‌ای از آن‌ها صورت بگیرد.

او ادامه داد: با این همه، خوب است که شهرداری برای خرید بعضی از ساختمان‌های خاص اقدام کند. منتهی وقتی می‌توان حس کرد که این یک جریانِ موفق است که این بناهای تاریخی توسط خود مردم نگهداری و حفاظت شود. نهادهای عمومی‌ای مثل ستاد اجرایی فرمان امام، سازمان اوقاف، آموزش و پرورش، بنیاد شهید، بنیاد جانبازان و... که ساختمان‌های واجدِ ارزش‌های تاریخی و هویتی در اختیار دارند و هم‌چنین قدرت مالی و سیاسی لازم نیز را دارند؛ باید ساز و کاری تعریف کنند تا برای مردم، بخش خصوصی و حتی مالکین حقیقی این بناها صرف کنند تا از این ساختمان‌ها بهره‌برداری و صیانت کنند.

سعادتی با اشاره به حمایت‌هایی که شهرداری تهران باید از بهره‌برداران بناهای تاریخی انجام دهد، گفت: شهرداری تهران، از همه مالکینی که اراده‌‌ای برای مرمت و حفاظت از بناهایشان دارند، حمایت می‌کند. این حمایت‌های مالی تسهیلاتی است که در خصوص عوارض، تغییر فعالیت‌ها و بهره‌برداری از ساختمان‌ها صورت می‌گیرد و حتی درخصوص معرفی این ساختمان‌ها در رسانه‌ها و جراید به مالکین کمک می‌کند.

او اضافه کرد: حمایت‌های مالی و بانکی وزارت راه‌وشهرسازی و نظام بانکی هم می‌تواند در این میان، مؤثر واقع شود. در حال حاضر، به‌ واسطه‌ی طرح بازآفرینی شهری، بسیاری از ساختمان‌هایی که دست‌خوش تخریب و نوسازی هستند، مشمول حمایت‌هایی از ناحیه‌ی بانک‌ها و وزارت راه و شهرسازی می‌شوند.

او در پاسخ به این سؤال که آیا طرح بازسازی خانه‌های تاریخی مشمول وام می‌شود یا نه؟ گفت: هنوز وامی برای مرمت و بهسازی ساختمان‌ها اختصاص پیدا نکرده است که اگر این وام‌ها و تسهیلات بانکی هم ارائه شود، می‌تواند بسیار اثرگذار باشد.

مدیر بافت و بناهای تاریخی شهر تهران درباره‌ی خانه مهین‌الملک گفت: بنای مهین‌الملک توسط یک شخص حقیقی بازسازی شده و برای کافه کتاب آماده‌ شده است و تا به امروز هم هیچ دریافتی‌ای از شهرداری نداشته. توافق‌ها در همین حد بوده که ما در جریان بودیم و از بهره‌بردار حمایت کردیم.

او با اشاره به اینکه ورود نهادهای دولتی در این زمینه اثرات مثبتی در پی نخواهد داشت، بیان کرد: صیانت از این ساختمان‌ها به غیر از ورود مردم و همراهی خود آن‌ها چاره‌ی دیگری ندارد. دولتی شدن این فرآیند‌ها به آن کمکی نمی‌کند و شاید حتی مردم را نسبت به این موضوع بی‌تفاوت‌تر هم کند. شاید عده‌ای فکر کنند که حتماً نهادی مثل شهرداری وجود دارد که این‌ بناها را نجات دهد اما باید اذعان داشت که در حال حاضر، نهادهای دولتی قادر به چنین کاری نیستند و چنین شرایطی برای آن‌ها فراهم نیست.

او در پاسخ به این سؤال که چرا در حوزه‌ی میراث فرهنگی کمتر به مواردی برمی‌خوریم که خانه‌ای تاریخی به بهره‌برداری برسد و به چرخه‌ی زندگی روزمره‌ی مردم بازگردد؛ اظهار داشت: در دورانی به سر می‌بریم که سال‌های اولیه‌ی تغییر نگاه و رویکرد به بافت تاریخی است. تا دو، سه سال گذشته به منطقه‌ی مرکزی تهران، به دید یک بافت فرسوده‌ نگاه می‌شد که باید هرچه زودتر تخریب شود. اواخر دوره‌ی مدیریت پیشین و مدیریت حاضر تاحدودی این نگاه، با اقدامات اجتماعی، فرهنگی، عمرانی، اجتماعی و ترافیکی‌ای که در منطقه‌ی مرکزی تهران اتفاق افتاد، تغییر کرد و جریان اجتماعی تاحدودی متوجه شد که این بافت، ظرفیت بالای فرهنگی و حتی اقتصادی دارد که باید مورد استفاده قرار گیرد.

او افزود: همچنین قدری پوشش این‌ خبرها از ناحیه‌ی رسانه‌ها کمرنگ است. موارد متعددی سراغ دارم که اشخاص حقیقی چنین اقداماتی انجام داده‌اند ولی بازتاب خبری نداشته است.

در همین زمینه، بهزاد یعقوبی (بهره‌بردار موقوفه مهین‌الملک مزینانی) به ایلنا گفت: این بنا، برخلاف آنچه گفته شد؛ کاملاً با هزینه‌ی شخصی انجام شده و نه از سوی اوقاف و نه از سوی شهرداری مبلغی برای آن تخصیص نیافته است.

مدیرعامل موسسه میراث باستان پارسیان ادامه داد: این ملک اوقافی است و از سوی ما اجاره شده است. بنا تقریباً آماده است و هفته‌ی بعد از عید فطر "کافه کتاب دارالخلافه" افتتاح خواهد شد.