یادداشتی از رئیس مرکز عربی مطالعات ایران
پایان موصل، آغاز کردستان بزرگ
پاکسازی موصل بدون تردید خاتمه بحران در عراق و منطقه نخواهد بود، چراکه پروژه کردستان بزرگ سناریوی بعدی است که پیچیده‌تر از موصل خواهد بود.
«محمدصالح صدقیان» رئیس مرکز عربی مطالعات ایران در یادداشتی پاکسازی موصل را بسیار نزدیک دانسته اما شروع و تشکیل کردستان بزرگ را پروژه‌ای پیچیده پس از آزادسازی موصل عنوان کرد. وی در یادداشتی نوشت:
مشکلی که در حالت فعلی در پرونده موصل وجود دارد، این است که آمریکایی‌ها به صورت علنی مانع تقدم ارتش عراق در پاکسازی این شهر می‌شوند؛ به گونه‌ای که نظامیان غربی خواهان تسلط کامل نیروهای بومی عراق بر وضعیت موصل پس از خروج داعش نیستند. این وضعیت به این معنا نیست که آمریکا طرح خاصی برای موصل دارد چراکه این سناریو به صورت برنامه‌ریزی شده و پنهان در جریان است اما جریان‌سازی‌های میدانی کاملاً مشخص می کند چه وضعیتی در موصل حاکم است.
موضوعی که از چند هفته پیش و در امتداد این سناریو کلید خورده است، بحث تشکیل حزب جدید به نام «للعراق متحدون» است که خبر آن توسط «اسامه النُجیفی» منتشر شد و گفته شده که تشکیل این حزب هم توسط وی صورت گرفته که این مساله می‌تواند برای عراق و به خصوص موصل به یک چالش جدی تبدیل شود. از جهتی دیگر باید توجه داشت که اهالی موصل اعم از سنی‌ها و کردها هم به دنبال تقسیم‌بندی گسترده موصل هستند.
به عنوان مثال آنها مایل هستند که موصل و تلعفر به یک استان جداگانه تبدیل شود و نینوا هم به یک جغرافیای جدا تقسیم‌بندی شود و نهایتاً شاهد به وجود آمدن شش استان از بطن موصل باشیم. در این راستا اختلاف اهالی موصل و کردها با دولت عراق و حتی آمریکایی‌ها موجب ایجاد شکاف خواهد شد و ادامه این روند می‌تواند وضعیت موصل پس از پاکسازی و خروج موصل را بدتر کند.
باید توجه داشته باشیم که داعش در موصل به انتهای کار خود رسیده است. البته نمی‌توان اثرات مخرب روانی، اجتماعی و زیرساختی عملکرد داعش در موصل نادیده گرفت اما به هر حال آنچه که مشخص خواهد بود این است که داعش در موصل به انتهای حضور خود رسیده اما باید تاکید کرد که سناریوی آمریکایی‌ها در این راستا مشخص و روشن نیست.
غربی‌ها مایل نیستند که قدرت نظامی و امنیتی و به صورت کلی کنترل اوضاع در موصل پس از خروج داعش توسط نیروهای ارتش و بسیج مردمی اداره شود. از این جهت درست است که موصل در مرحله پایانی پاکسازی قرار دارد اما نظامیان و سرپل‌های اطلاعاتی ایالات متحده سعی دارند که پروژه‌های متعدد دیگری در موصل کلید بزنند که یکی از آنها همه‌پرسی کردستان عراق است که پرونده موصل پس از خروج داعش را بیش از پیش پیچیده می‌کند.در اینجا باید به این موضوع اشاره کرد که مساله پیدایش دولت کردی یکی از اهداف مسعود بارزانی است که در حالت فعلی باید آن را یک رویای ناتمام ارزیابی کرد.
نکته بسیار مهم دیگری که باید به صورت جدی مورد نظر قرار گیرد، این است که پیدایش کردستان بزرگ از سوریه تا عراق، سناریویی است که بدون تردید اسرائیل آن را کلید زده است تا با تجزیه منطقه بتواند امنیت خود را تامین کرده و معادلات را به سوی دیگر جهت‌دهی کند. از این رو شاهد هستیم که عراق، سوریه، ترکیه و ایران به طرح تشکیل کردستان بزرگ واکنش نشان داده و احتمال دارد که در آینده‌ای نزدیک واکنش‌های تندی نسبت به این موضوع صورت بگیرد.
اسرائیل در پرونده سودان رسما اعلام کرد که به دنبال جداسازی و تجزیه این کشور بوده و مسئولیت آن را با افتخار بر عهده گرفت. از این منظر پیدایش کردستان بزرگ یکی از پروژه‌هایی است که اسرائیل در آن مشارکت فعال دارد و حتی عامل اصلی قلمداد می‌شود که البته این موضوع تعارض‌های بسیار زیادی با قانون اساسی عراق دارد؛ اما به هر حال در آینده‌ای نه چندان دور باید منتظر وقایع عجیب و پیچیده‌ای در منطقه خصوصاً در عراق و سوریه باشیم.
