" هامون " هوای پاک را خفه کرد؟!

ایلنا: وزش توفان شدید امروز در سیستان موجب افزایش ذرات معلق در هوای این منطقه تا ۱۲ هزار و ۶۴ میکروگرم بر متر مکعب شده است. این وضعیت ۸۰ برابر استانداردهای جهانی است.

به گزارش خبرگزاری " ایلنا " از زاهدان، این توفان که از روز گذشته آغاز شده و زاهدان را هم تحت تاثیر قرار داده امروز و دیشب پرواز های مشهد – زابل و تهران - زاهدان را لغو کرده و تمامی مدارس سه شهرستان زابل، زهک و هیرمند را طی روز گذشته تعطیل کرده است. این توفان همچنین شعاع دید در شهرستان های خاش، میرجاوه و نیکشهر را تا هزار متر کاهش داد است.

امروز اما تنها روز آلوده سیستان نیست. این منطقه ۱۶ هزار کیلومتر مربعی ۱۵ سال است که با پدیده توفان شن دست و پنجه نرم می کند. به گفته مسئولان محلی کانون ریزگردها بستر خشک تالاب هامون است. کانونی که از ابتدای امسال قهر آمیز تر به مردم شلاغ می زند.

طبق اعلام محیط زیست سیستان و بلوچستان میزان آلودگی هوای امسال پیش از این در آذر ماه به ۳۰ برابر حد مجاز نیز رسیده. از طرفی نکته جالب توجه در جریان دائمی بادهای منطقه سیستان اینکه این پدیده همه ساله دامنه تاثیر آن بر شهرهای دیگر استان نیز بیشتر شده است. امسال این تاثیر در مرکز استان ملموس تر بوده، تاثیری که در ۲۲ مرداد آلودگی هوا در زاهدان را به ۱۱.۵ برابر حد مجاز رسانده است.

به گفته کارشناس اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان «سرعت وزش توفان امروز به ۹۰ کیلومتر در ساعت رسیده و دمای هوا را تا منفی ۹ درجه کاهش داده است». هر چند سرعت توفان برای جارو کردن بستر خشک تالاب هامون کافی به نظر می رسد اما فرسایش خاک و عوامل طبیعی و انسانی دوباره خاک تولید می کند.

" حسینعلی حسین‌آبادی " به خبرنگار ما گفته که «تا کنون بیشترین میزان آلودگی هوای ثبت شده در سیستان ۶۰ برابر حد مجاز بوده است» با این اوصاف امروز مردم سیستان شاهد توفان شن بی سابقه ای را بودند که سلامت آنها را تهدید می کرد.

هر چند هوای سیستان امروز آلوده ترین روز خود را به رخ مردم می کشید ولی مردم در تجربه ای جدید به زندگی عادی خود در ادارات و مدارس پرداختند. البته این تجربه به قیمت تهدید سلامتی آنها رقم خورد. ولی به گفته فرماندار هیرمند برای رفاه حال مردم ادارت تعطیل نشده اند. آنچه امروز تمامی پنج شهرستان شمال سیستان و بلوچستان به خود می دید، آلودگی هوا معادل ۲۴ برابر " بحران " بوده که حتی دو برابر بحران هم مجوز تعطیلی ادارات را صادر می کند.

بدهی محیط زیست به اداره برق ایستگاه پایش هوای هیرمند را از کار انداخت

این بخشی از ماجرای آلودگی هواست. متاسفانه هوای روستاهای هم جوار تالاب هامون امروز سنجیده نشد و تنها ایستگاه پایش هوای این منطقه در شهرستان هیرمند به علت بدهی به اداره برق خاموش بود. اگر چه مسئول ایستگاه های پایش هوای محیط زیست سیستان و بلوچستان علت از کار آفتادگی این دستگاه را غلظت زیاد ذرات معلق در هوا اعلام کرده ولی اطلاعات محلی از شهرستان هیرمند و محیط زیست این موضوع را به طور رسمی رد و بدهی به شرکت برق را عامل آن اعلام می کند.

در مورد خشکی هامون باید اشاره کرد که مسئولین محلی و دولت افغانستان مقصرند. افغانستان به دلیل ایجاد سد و انحراف در مسیر رودخانه[هیرمند] منتهی به هامون و همچنین کاهش میزان حق آبه.

ایران نیز به دلیل هدایت حق آبه کم ولی با ارزش هامون به منابع ذخیره ای " چاه نیمه " بر خشکی هامون تاثیر گذاشته است، همه این ها به علاوه تداوم ۱۵ ساله خشکسالی و مهاجرت تدریجی مردم موجب شد تا مردم این خطه ۱۹ دی ماه امسال میزبان نماینده ارشد سازمان ملل در ایران باشند، " گری لوییس " در این بازدید «تهدیدات امنیت بشری ناشی از خشکی تالاب " هامون " را از مواد مخدر هم بزرگتر» دانست.

وی امروز نیز در عمل به وعده خود برای رساندن فریاد مردم سیستان به جامعه بین المللی یادداشتی نوشته که در آن آمده «حالا تقریبا همگی[در سیستان] بی کارند و در ویرانه های روستاهای متروکی زندگی می کنند که در حاشیه رودخانه هایی ساخته شده بودند که روزگاری پرآب و شکوفا بودند»

امروز اما روستاهای متروک و غیر متروک هم مثل سه دوره زندگی در مدرن ترین شهر تاریخ جهان[شهر سوخته] مدفون می شوند. عده ای که به این باور رسیده اند، مهاجرت کرده و بخشی که هنوز امید دارند، مانده اند. مردم می گویند که نمی خواهند آخرین نسل های منطقه باشند. نسل هایی که به شدت تهدید می شوند.

متوسط روزهای سالم هوا در هیرمند ۱۲۰ در سال است

نکته نگران کننده خشکی " هامون " در اعتقاد یک جغرافیدان محلی است. دکتر " عیسی ابراهیم زاده " معتقد است که در صورت تداوم مشکلات در سیستان، کرمان مرزدار استراتژیک شرق کشور می شود. همه این مشکلات به جای خود، مشکلات زیست محیطی نیز دامن منطقه را گرفته که تنها یکی از آنها توفان شن و تغییر اقلیم است. کاهش مهاجرت ۸۰۰ هزار قطعه پرنده، انقراض گونه سمور آبی و مهاجرت گراز از منطقه سیستان از جمله دیگر مشکلات است.

محیط زیست سیستان و بلوچستان در گزارشی متوسط هوای سالم طول سال در روستای " تخت عدالت " از توابع شهرستان هیرمند در جوار تالاب هامون را تنها ۱۲۰ روز اعلام کرده و آورده «حدود ۸۰ روز در شرایط ناسالم و حدوداً ۱۶۰ روز در شرایط طوفانی قرار دارد» همچنین این گزارش شرایط طوفان را به سه وضعیت هشدار، اضطرار و بحران تقسیم کرده است که آنچه امروز در سیستان رخ داده ۲۴ برابر شرایط بحرانی است.

" حسین فدوی " دهیار روستای ملادادی که از یک طرف از مسئولان ناامید شده و از سوی دیگر اعتقاد دارد که قرار است برای " هامون " اتفاق جدیدی بیافتد، می گوید «موضوع توفان شن خاص امروز و دیروز نیست، ما فقط می توانیم روزهای سالم هوا را بشماریم» وی به مسدود شدن معابر روستا هم اشاره می کند و می افزید که بعضی روزها مردم که صبح از خواب بیدار می شوند همسایه ها به کمک هم درب های منازل هم دیگر را باز می کنند.

تداوم خشکی دریاچه هامون و به تبع آن تشدید عمیق تر فرسایش خاک روند آلودگی های هوا را به شهرستان های مرکزی و جنوبی تر استان کشاند و چارچوب جمعیتی متاثر از این حادثه طبیعی را به مرز دو میلیون نفر رسانده است، در واقع هم اکنون پدیده توفان شن و آلودگی های ناشی از آن به لحاظ فراوانی در شهرستان های میرجاوه، زاهدان، خاش، ایرانشهر، نصرت آباد و سراوان نیز تعمیم یافته است بنابر گزارش ایستگاه پایش هوای شهرستان هیرمند بیشترین میزان ذرات معلق در هوای امسال این شهرستان در تاریخ ۱۷/۴ / ۹۲،۴۵۰۰ میکروگرم بر مترمکعب بر حسبpm۱۰و در ۱۵/۴ / ۹۲ نیز ۴۰۰۰ میکرو گرم بر مترمکعب یعنی به ترتیب۳۰.۵ و ۲۶.۶ برابر استاندارهای جهانی بوده است.